Üretilen ve tüketilen bazı maddelerin dünya üzerindeki miktarı hiç değişmez . Canlı yaşamı için büyük önem taşıyan su , oksijen , azot , karbon gibi maddeler canlı ve cansız çevre içinde dolaşım halindedir . Bu maddelerin düzenli bir biçimde yapmış oldukları dolaşıma madde döngüsü adı verilir .
1 – Su döngüsü
Canlıların yapısında ki su terleme yoluyla , havaya karışır . Ayrıca yeryüzünde bulunan sular buharlaşma sonucunda , havaya karışır . Havaya su buharı şeklinde karışan sular yoğunlaşarak tekrar yeryüzüne yağış olarak inerek yeraltı ve yer üstü sularına karışırlar .
2 – Oksijen Döngüsü
Tüketici canlılar solunum yaparak havada bulunan oksijeni alır ve geriye karbondioksit salınımı yaparlar . Üretici canlılarda fotosentez yaparak , tüketici canlılardan açığa çıkan karbondioksidi alır ve geriye oksijen salınımı yaparlar .
3 – azot döngüsü
Canlıların ve canlı atıklarının yapısında ki azotlu bileşikler azot ayrıştırıcı bakteriler tarafından azot gazına dönüştürülerek havaya verilir . Havada ki serbest azot , şimşekler ve yıldırımlar sonucu azotlu bileşikler olarak toprağa oradan da canlıların yapısına geçer . Canlıların yapısına geçen azot belirli yollarla yeniden toprağa geçer .
4 – karbon döngüsü
Fosil yakıtlar enerji üretiminde kullanılır . Fosil yakıtların yanması sonucunda havaya karbon içeren gazlar verilir . Bunlarında dışında ayrıştırıcılar ve tüketiciler havaya karbon salınımı yaparlar . Bitkilerde havada bulunan bu karbondioksidi alarak besin üretirler . Bu besinler yeniden canlıların yapısına katılırlar .