| Ünite | 2019 | 2020 | 2021 |
| Mevsimler ve İklim | 1 | 3 | 2 |
| DNA ve Genetik Kod | 3 | 8 | 5 |
| Basınç | 2 | 5 | 2 |
| Madde ve Endüstri | 5 | 4 | 5 |
| Basit Makineler | 2 | 0 | 2 |
| Canlılar ve Enerji İlişkileri | 4 | 0 | 4 |
| Elektrik Yükleri ve Elektrik Enerjisi | 3 | 0 | 0 |
Etiket: fen bilimleri
Her mutasyon kalıtsal mıdır ? Neden ?
Her mutasyon dölden döle aktarılmaz. Üreme ( eşey ) hücrelerinde gerçekleşen bir
mutasyon nesilden nesile aktarılabilirken , vücut hücrelerinde gerçekleşen mutasyonlar
ise sadece gerçekleşen canlıda görülür .
Akraba Evliliğinin Sakıncaları Nedir ?
Akraba olan bireyler genetik yapıları bakımından birbirlerine , akrabaları olmayan insanlara göre daha çok benzerlik gösterirler . Bundan dolayı akraba olan kişilerin evlenmeleri doğacak çocuklar açısından büyük riskler barındırmaktadır . Çünkü benzer genetik yapıya sahip kişilerde hastalık yapan genlerin bir araya gelme ihtimali yüksektir.
Örneğin anne ve babası akraba olan bireylerde ;
* Kanser
* Astım
* Lösemi
* Epilepsi vb. hastalıkların görülme olasılığı, anne babası akraba olmayan bireylere göre daha fazladır .
Çaprazlama Nedir ?
Günümüzde kalıtım biliminin babası olarak kabul edilen Mendel , bitkilerde kalıtım özellikleri üzerine ayrıntılı çalışmalar yapmıştır . Mendel 1856 yılından itibaren çeşitli bezelye tohumları toplamaya ve onları manastır bahçesinde yetiştirerek aralarındaki farkları incelemeye başladı . 10 yıl süren gözlem ve deneylerinin ardından , bu çalışmasının önemli bulgularını “ Bitki melezleri üzerinde denemeler ” adlı ünlü inceleme yazısıyla yayımladı .
Doğal Seçilim Nedir ?
Doğal seçilim , belirli bir türde dış çevreye uyum konusunda daha elverişli özelliklere sahip organizmaların, bu elverişli özelliklere sahip olmayan diğer bireylere göre yaşama ve üreme şanslarının daha yüksek olması ve bunun sonucu olarak genlerini yeni kuşaklara aktarabilmeleri yoluyla işleyen mekanizmadır. Böylece dış ortama uyum sağlamakta sorunlar
yaşayan bireyler ve genler organizma popülasyonundan tasfiye edilmiş olmaktadır. Ayrıca doğal seçme, doğal ayıklanma ya da doğal seleksiyon olarak da adlandırılır. Doğal seçilim birey üstünde tümüyle işler ama sadece kalıtsal özellikler bir sonraki nesile aktarılabilir. Sonuç olarak yaşadıkları ortama uyum konusunda daha başarılı olan bireylerin, hayatta kalabilme, ergenlik yaşına ulaşabilme ve üreme olanakları yönünden daha avantajlı olmaları dolayısıyla, elverişli
özellikler bir sonraki nesile aktarılır ve daha yaygın hale gelir.
Doğal seçilim mekanizması, bu şekilde işleyerek uyum sağlamada (adaptasyonda) başarılı olamayan bireylerin kalıtsal özelliklerinin popülasyondan ayıklanarak sonraki kuşaklara aktarılmasını önlemiş olur. Öte yandan uyum konusunda daha başarılı olan bireylerin kalıtsal özelliklerinin gelecek kuşaklara daha etkin olarak aktarılmasını sağlar. Sonuçta popülasyon, uyum sağlamada başarılı olan bireylerden oluşmuş olacaktır. Gerekli zaman verildiğinde bu pasif işlem adaptasyonlar ve türleşme, uyumsal açılım ile sonuçlanabilir.
Makaralar Nedir ?
Üzerinde bir ipin dolanabileceği bir oluk bulunan , merkezinden geçen eksen etrafında serbestçe dönebilen tekerlek şeklindeki düzeneklere makara adı verilir . Makaralar , sabit makaralar ve hareketli makaralar olmak üzere ikiye ayrılır . Sabit makaralar kuvvetin yönünü değiştirebilirler . Hareketli makaralar kuvvetin büyüklüğünü değiştirebilirler .
1- SABİT MAKARALAR
Bir yere tutturulmak suretiyle kullanılan makaralardır . Temel kullanım amacı kuvvetin yönünü değiştirmektir . İdeal bir sabit makarada ( sürtünmenin yok sayıldığı ) ne kadar giriş kuvveti uygulanırsa o kadar çıkış kuvveti elde edilir . Bu tip makaralarda yoldan veya kuvvetten kazanç yoktur .
NOT
* Sabit makaralarda ; kuvvet kazancı yoktur , yol kazancı yoktur ve sadece kuvvetin yönünü değiştirirler .
* Sabit makaralarda uygulanan kuvvet , yükün ağırlığına eşittir .
Örneğin ;
Yükü 50 metre yukarı çıkarmak için ip 50 metre aşağıya çekilir.
2- HAREKETLİ MAKARALAR
Yük ile birlikte hareket edebilen makaralardır . Ağırlığın yarısı tavana yarısı da kuvvete gider bu yüzden hareketli makaralarda kuvvetten 2 kat kazanç vardır . Hareketli makaralarda 2 kat yol kaybı vardır .
NOT
* Kuvvetten iki kat kazanç sağlar .
* Yoldan iki kat kayba neden olur .
* Hareketli makaralarla kuvvetten kazanç sağlandığı için yoldan da kayıp vardır .
Örneğin ;
Hareketli makaralarda yükü 50 metre yukarı kaldırmak için ipin 100 metre çekilmesi gerekir .
Palangalar ( Bileşik Makaralar )
Bazen tek bir makarayla istediğimiz kuvvet kazancını elde edemeyiz . Bu durumda sabit ve hareketli makaraları birleştirerek bir makara sistemi oluşturabiliriz . Bu sistemlere bileşik makaralar yani palanga denir .
NOT
* Bileşik makaralarda kuvvetten kazancı sistemdeki hareketi makaraların sayısı belirler .
* Her hareketli makara kuvvetten iki kat kazanç sağlar.
Örneğin ;
3 hareketli makara kullanıyorsak 2.2.2 = 8 kat kazanç sağlarız . Bu yoldan da 8 kat kayıp olacağı anlamına gelmektedir .
Katıların Basıncı
BASINCIN ETKİLENDİĞİ ETKENLER
1- Basınç , ağırlıkla (kuvvet) doğru orantılıdır. Kuvvet arttıkça basınçta artar.
Örneğin ;
Bir tahtanın yere yaptığı basınç azken üst üste iki tahtanın yaptığı basınç daha fazladır .
2- Yüzey alanı ile ters orantılıdır . Kuvvet aynı kalmak şartıyla yüzey alanı arttıkça basınç azalır.
Örneğin ;
Bir iğne ucu sivri iken daha iyi batar , ucu körelmiş bir iğne zor batar .
NOT
Katılar üzerine uygulanan kuvveti aynen iletir , fakat basınç aynen iletimez . Basınç yüzeyle ters orantılıdır .
* Basınç = Kuvvet / Yüzey Alanı formülü ile bulunur .
* N / 1m2 = 1 Pa (Pascal) dır . Pa (Pascal) basınç birimidir.
Sıvıların Basıncı
Sıvılar akışkandır . Bu nedenle sıvılar temas ettikleri yüzeye basınç uygular .
SIVILARIN BASINCI NELERE BAĞLIDIR ;
1- Sıvının derinliğine bağlıdır .
Sıvının derinliği arttıkça yaptığı basınçta artar .
2- Sıvının yoğunluğuna (cinsine) bağlıdır .
Sıvının yoğunluğu arttıkça basıncı da artar .
NOT
Sıvı basıncı kabın şekline ve sıvının miktarına bağlı değildir .
Basit Makineler
Günlük hayatta iş yapılmasını kolaylaştıran , kuvvetin yön ve büyüklüğünü değiştiren , çok az parçadan oluşan ve tek bir kuvvet çeşidini kullanan araçlara basit makineler denir . 2 ya da daha fazla basit makine kullanılarak yapılan makinelere bileşik makine denir .
Bütün basit makineler için geçerli kural :
” Kuvvet x Kuvvet Kolu = Yük x Yük Kolu ”
BASİT MAKİNELERİN ÖZELLİKLERİ ;
* İş kolaylığı sağlarlar .
* Basit makineler tek bir kuvvet çeşidini kullanır . Basit makineye uygulanan kuvvete giriş kuvveti , basit makineden elde edilen kuvvete çıkış kuvveti denir . Makineye giriş kuvveti uygulandığında makineden çıkış kuvveti elde edilir .
* Basit makineler kuvvetin yönünü , doğrultusunu ve büyüklüğünü değiştirebilirler .
* Bir basit makinede kuvvetten ne kadar kazanç varsa , yoldan da aynı oranda kayıp vardır . Kuvvetten de ne kadar kayıp varsa , yoldan da aynı oranda kazanç vardır .
* Basit makinelerde hiçbir zaman yapılan işten ya da harcanan enerjiden kazanç sağlanmaz . Sadece üzerine uygulanan kuvvetin yönünü ve büyüklüğünü değiştirerek işin yapılma hızını değiştirir , iş yapma kolaylığı sağlar .
* Basit makinelere aktarılan bir enerji türü , başka bir enerji türüne dönüştürülebilir .