Sabit bir dönme ekseni etrafında serbestçe dönebilen silindir seklindeki cismin oluşturduğu basit makineye çıkrık denir.
Kuvvetten kazanç , yoldan kayıp sağlar .
Kuvvet kazancının büyük olması için kuvvet kolunun yani çıkrık kolunun uzun olması gerekir .
Örneğin ;
* Kuyudan su çekme
* İp eğirmek
* Tornavida
* Direksiyon
* İngiliz anahtarı
* Anahtar
* Vana
Sabit bir nokta etrafında serbestçe dönebilen sistemlere kaldıraç denir. Kuvvet kolu ne kadar uzunsa kuvvet kazancı o kadar fazla olur ve yükü kaldırmak için daha az kuvvet uygulanır . Kaldıraçlar , desteğin , yükün ve uygulanan kuvvetin bulunduğu yere göre 3 çeşittir .
1 – Tip kaldıraç ( kuvvet ortada ) Tek taraflı kaldıraç
Yük kolu kuvvet kolundan büyük olduğu için , kuvvetten kayıp , aynı oranda yoldan kazanç vardır . Bu tip kaldıraçlar da asla kuvvet kazancı yoktur . İş kolaylığı sağlamak için kullanılırlar .
2 – Tip kaldıraç ( yük ortada ) Tek taraflı kaldıraç
Bu tip kaldıraçlar da her zaman kuvvet kazancı vardır . Ağır yükleri daha küçük kuvvetlerle kaldırmak için kullanılabilir . Kuvvetten kazanç , aynı oranda yoldan kayıp vardır .
Örneğin ;
* Fındık kıracağı
* Ceviz kıracağı
* El arabası
* Menteşeli kapılar
* Gazoz açacağı
3 – Tip kaldıraç ( destek arada ) Çift taraflı kaldıraç
Bu tip kaldıraçlar da destek kuvvetten ne kadar uzak olursa ya da yüke ne kadar yakın olursa yükü kaldırmak için o kadar az kuvvet uygularız . Az kuvvetle çok iş yapmış oluruz .
Örneğin ;
* Makas
* Pense
* Kerpeten
* Tahterevalli
* Keser ( çivi çekilirken )
* Eşit kollu terazi
* Kayık küreği
* Tırnak makası
* Yerden yukarı çıkıldıkça açık hava basıncı azalır .
* Yüksek dağlara çıkıldığında havanın yoğunluğu azalır , bu nedenle basınçta azalır .
* Gazlar da sıvı basıncına benzer şekilde yüzeye bir basınç uygularlar .
* Gazlar bulundukları kabın tamamını doldurur , bu nedenle içinde bulundukları kabın her tarafına basınç uygularlar .
* Gazlar da sıvılar gibi akışkandır .
* Gazlar içerisinde bulunan cisimlere basınç uygularlar .
* Atmosferin üzerimize uyguladığı basınca acık hava basıncı denir .
* Açık hava basıncını bulan bilim insanı Toriçelli ’ dir .
* Deniz seviyesinde 0 °C de açık hava basıncını 76 cm – Hg
(Cıva) ölçmüştür .
Cümle
Cümle veya tümce ; bir ifade , soru , ünlem veya emiri dile getiren ; kendi başına anlamlı kelimeler dizesine denir . Çoğunlukla özne , tümleç ve yüklemden meydana gelir . Bazen yan cümleciklerle anlamı pekiştirilir veya genişletilir . Cümle; düşünce , duygu , oluş ve isteklerin bildirildiği söz dizisidir .
Cümlede Anlam İlişkileri
1 – Amaç Sonuç Cümlesi
Bir yargının hangi amaçla yapıldığını belirten cümlelerdir .
Örnek olarak ;
* Sınavı kazanmak için çok çalışıyor . ( Amaç )
* Para çekmek için bankaya gittim . ( Amaç )
2- Neden Sonuç Cümlesi
Bir yargının nedeniyle birlikte verildiği cümlelerdir .
Örnek olarak ;
* Sınavı kazandığı için ailesi onu tebrik etti . ( Neden )
* Bütün paramı çektiğim için bankada param kalmadı . ( Neden )
Koşul Cümlesi
Bir yargının gerçekleşmesinin başka durum ve olaylara bağlandığı cümlelerdir .
Örnek olarak ;
* Yüz soru çözmeden sinemaya gidemezsin .
* Düzenli yürüyüş yaparsan kilo verebilirsin .
Karşılaştırma Cümleleri
Çeşitli kavram ya da varlıkları benzerlik , farklılık , üstünlük gibi açılardan kıyaslayan cümlelerdir .
Örnek olarak ;
* Muğla , Aydın’dan daha soğuktur .
* En sevdiğim şair Orhan Veli’dir .
* Bu yaz , geçen yaza göre daha sıcak olacakmış .
Karşıt Anlamlı Cümleler
Anlamca birbiriyle çelişen cümlelerdir .
Örnek olarak ;
* Ağaç yaşken eğilir .
* Öğrenmenin yaşı yoktur .
Yakın Anlamlı Cümleler
Birebir aynı anlama gelmeyen ancak anlam olarak aynı doğrultuda olan cümlelerdir .
Örnek olarak ;
* Bütün balık yemeklerini severim . / Denizden babam çıksa yerim .
* Ona zeytin dalı uzatmalısın . / Artık barışmalısınız .
Eş Anlamlı Cümleler
Aynı anlama gelen iki cümleyi farklı sözcüklerle ifade etmektir .
Örnek olarak ;
* Bu bardağın yarısı dolu .
* Bu bardağın yarısı boş .
Bir konu üzerine en çok bilinmesi gereken şeyi birkaç sözcükle ve çarpıcı bir şekilde anlatan , kimin söylediği genellikle bilinen özlü sözlere özdeyiş veya vecize adı verilir .
1- Özdeyişler , kısa ve özlü sözlerdir .
2- Doğruyu ve güzeli söylemektedir .
3- Bir yargıyı bildirmektedir .
4- Söyleyeni belli sözlerdir .
Örnek olarak ;
* Akıllı olmak da bir şey değil , mühim olan o aklı yerinde kullanmaktır . ( Descartes )
* Aşılmasına imkan olmayan hiçbir duvar yoktur . ( Çehov )
* Aşk , güzelliğin aracılığıyla çoğalma arzusudur . ( Sokrates )
* Yurtta barış cihanda barış. ( Mustafa Kemal Atatürk )
* Akıllı olmak da mühim değil önemli olan o aklı yerinde kullanmaktır. (Descartes)
* Hayatta en hakiki mürşit ilimdir , fendir . ( Mustafa Kemal Atatürk )
* Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum . ( Hz. Ali (r.a.) )
* Cahil kimselerin yanında kitap gibi sessiz ol . ( Mevlana )
* Cennet anaların ayaklarının altındadır . ( Hz. Muhammed (s.a.v.) )
* Dedikodu, basit ruhlu insanların eğlencesidir . ( Jorneille )
* En verimli yağmur alın teridir . ( Cenap Şahabettin )
* Kitapsız yaşamak , kör sağır , dilsiz yaşamaktır . ( Seneca )
Deneyimlerden meydana gelmiş , ders çıkarıcı , öğüt verici söz öbekleridir .
1 – Cümle şeklidedir .
Örnek olarak ;
* Ağaç yaşken eğilir .
2 – Kalıplaşmıştır , kelimelerin yerleri değiştirilemez veya kelimelerin yerine başka kelimeler kullanılamaz .
Örnek olarak ;
* Ak akçe kara gün içindir .
* Beyaz para siyah gün içindir .
3 – Gerçek veya mecaz anlamda olabilir .
* Bugünün işini yarına bırakma .
* Atılan ok geri dönmez .
NOT
Deyim ve atasözlerinin farkı , atasözlerinin öğüt verici olması ve cümle şeklinde olmasıdır .
Bir durumu ya da olayı daha etkili anlatmak için genellikle mecaz anlamda kullanılan söz öbekleridir .
1 – En az iki sözcükten oluşur .
Örnek olarak ;
* Göze girmek
* Dili tutulmak
2 – Kalıplaşmıştır , sözcüklerin yeri değiştirilemez , sözcüklerin yerine başka bir sözcük kullanılamaz .
Örnek olarak ;
* Bahtı siyah olmak
* Bahtı kara olmak
3 – Mastar halindedir , kişiye ve zamana göre çekimlenebilir .
Örnek olarak ;
* Etekleri tutuşmak
* Eteklerim tutuştu
Anlamı kuvvetlendirmek için eş , yakın , karşıt anlamlı sözcüklerin yan yana kullanılmasıdır .
Örnek olarak ;
* Şan şöhret
* Mutlu mesut
* Eş dost
* Doğru dürüst
* Ağır ağır
* Usul usul
* İyi kötü
* Aşağı yukarı
* Tıkır tıkır
* Şırıl şırıl
* Çoluk çocuk
* Ufak tefek
* Abur cubur
* Eciş bücüş
Doğada bulunan canlı veya cansız varlıkların çıkardıkları seslerin sözcüklere dökülmüş haline yansıma sözcükler denmektedir. Yansıma sözcükler cümle içerisinde ad , sıfat , zarf ve fiil gibi türlerde de kullanılabilen sözcüklerdir .
Örnek olarak ;
* Sonbaharda yapraklar hışırtılar çıkartıyordu .
* Aslanlar avlarını parçalarken kemiklerden kıtırtılar geliyordu .
* Gıcırdayan kapının yağlanması gerekiyor .
Diğer örnek yansıma kelimeler ;
* Şırıl
* Pat
* Küt
* Miyav